Chính sách Bảo hiểm thất nghiệp: Tạo điều kiện sớm đưa người lao động quay trở lại thị trường

Chính sách Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đang phát huy hiệu quả to lớn trong bối cảnh thị trường lao động bị ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19. Do đó, để hưởng những lợi ích của chính sách này, người lao động cần ý thức được quyền và trách nhiệm tham gia của mình.

Chỗ dựa vững chắc cho người lao động

Chính sách BHTN theo quy định tại Luật BHXH 2006 được tổ chức triển khai thực hiện từ ngày 1/1/2009 với mục tiêu hỗ trợ người lao động bị mất việc một phần thu nhập, hỗ trợ học nghề và tư vấn, giới thiệu việc làm, giúp người lao động sớm quay trở lại thị trường lao động. Theo đó, từ ngày 1/1/2015, chính sách BHTN được thực hiện theo quy định của Luật Việc làm với những sửa đổi về mặt chính sách.

Chính sách BHTN đang phát huy vai trò chỗ dựa quan trọng của người lao động trong đại dịch Covid-19

Ông Đỗ Ngọc Thọ - Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam) - cho biết, việc triển khai chính sách BHTN theo Luật Việc làm đã giúp tăng số lượng người tham gia BHTN từ gần 6 triệu người tham gia BHTN vào năm 2009 lên 13 triệu người đến ngày 31/12/2019, tổng số người được chi trả trợ cấp thất nghiệp hàng tháng đạt gần 5,7 triệu người với số tiền chi trả trên 52.000 tỷ đồng. Tổng số người hưởng hỗ trợ học nghề là trên 200.000 người với số tiền hỗ trợ 408 tỷ đồng. Ngoài ra, quỹ BHTN còn chi trả tiền đóng BHYT cho người hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) với tổng số tiền xấp xỉ 2.400 tỷ đồng.

Đặc biệt, số đối tượng hưởng TCTN trong những năm đầu thực hiện chính sách còn tương đối thấp, thời gian hưởng TCTN ngắn, được phản ánh số chi các chế độ BHTN so với số thu quỹ BHTN trong những năm đầu chỉ dao động khoảng dưới 30%. “Tuy nhiên, trong những năm gần đây tỷ lệ này bắt đầu gia tăng, năm 2015 là 52% trở lên thì đến năm 2019 tỷ lệ này là 70%, riêng trong 10 tháng năm 2020 tỷ lệ này là khoảng 90%” - ông Thọ cho hay.

Bên cạnh đó, thống kê của BHXH Việt Nam, số thu BHTN đến tháng 10/2020 là 15.129 tỷ đồng, nhưng tính đến hết ngày 31/10/2020, toàn quốc đã giải quyết chế độ BHTN cho 881.895 người với số tiền chi trả 12.988 tỷ đồng, tăng 26,9% so với cùng kỳ 2019.

Theo ông Đỗ Ngọc Thọ, con số trên có thể thấy, trong bối cảnh hiện nay, BHTN đã thật sự trở thành “chỗ dựa” của cả triệu người lao động, giúp họ có nguồn tài chính vượt qua giai đoạn khó khăn, duy trì cuộc sống; giúp người sử dụng lao động không bị áp lực về tài chính, vì không phải chi trả trợ cấp thôi việc, mất việc cho người lao động và giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, vì không phải cấp một khoản kinh phí cũng như thời gian để xây dựng chính sách, trình tự, thủ tục để tổ chức thực hiện hỗ trợ cho đối tượng này.

Mở rộng điều kiện tiếp cận hỗ trợ

Quy định của Luật Việc làm, quỹ BHTN được hình thành từ các khoản đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động, hỗ trợ của Nhà nước, tiền sinh lời của hoạt động đầu tư quỹ và nguồn thu hợp pháp khác. Tuy nhiên, Nhà nước chỉ hỗ trợ Quỹ BHTN theo nguyên tắc đảm bảo duy trì số dư quỹ hằng năm bằng 2 lần tổng chi quỹ BHTN của năm trước liền kề nhưng hỗ trợ tối đa bằng 1% quỹ tiền lương tháng đóng BHTN của những người lao động đang tham gia BHTN. Do vậy mà từ năm 2015 đến nay, Nhà nước không phải hỗ trợ Quỹ BHTN hàng năm.

Trong thời gian qua, theo ông Đỗ Ngọc Thọ, Quỹ BHTN luôn quản lý, vận hành tốt, theo đúng quy định và có kết dư, tính đến hết năm 2019, ước quỹ kết dư là 84.000 tỷ đồng. Các khoản sinh lời từ hoạt động đầu tư hàng năm được phân bổ vào các quỹ theo quy định. “Số tiền kết dư của Quỹ BHTN có nhiều nguyên nhân. Trong đó, năm 2009 bắt đầu thực hiện thu BHTN nhưng theo quy định đến năm 2010 mới có người đủ điều kiện về thời gian đóng để hưởng TCTN, hỗ trợ học nghề. Do đó trong năm 2009 chỉ phát sinh thu vào Quỹ BHTN mà không có phát sinh chi các chế độ BHTN” - ông Thọ chỉ rõ.

Đề cập đến nguồn lực để nâng cao hơn nữa hiệu quả thực hiện chính sách BHTN, ông Đỗ Ngọc Thọ cho biết, với các quy định hiện hành, chính sách BHTN hoạt động dựa trên nguyên tắc đóng - hưởng. Do đó, để hưởng những lợi ích của chính sách này điều kiện cần là người lao động cần ý thức được quyền và trách nhiệm tham gia của mình.

Trong đại dịch Covid-19 hiện nay, báo cáo của Tổng cục thống kê từng đưa ra con số 31,8 triệu người bị ảnh hưởng việc làm từ đại dịch ở Việt Nam. Đó là những người cần đến sự hỗ trợ của chính sách BHTN. Tuy nhiên, dù có sự tăng trưởng nhanh qua các năm nhưng tính đến tháng 10/2020, toàn quốc số người tham gia BHTN mới có 13,03 triệu người tham gia BHTN. “Con số này còn thấp so với lực lượng lao động trong độ tuổi ở nước ta, do đó cần phải tiếp tục thực hiện các giải pháp để tăng diện bao phủ, để BHTN có thể hỗ trợ được thêm nhiều người lao động hơn nữa”- ông Thọ nói.

Tình hình dịch bệnh Covid-19 còn diễn biến phức tạp và ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội còn lâu dài, số người hưởng BHTN vẫn còn tăng cho thấy những nguy cơ về mất cấn đối thu chi quỹ BHTN trong ngắn và trung hạn. Do đó, với tư cách là cơ quan thực hiện chính sách BHTN, ông Đỗ Ngọc Thọ nêu rõ, BHXH Việt Nam sẽ tiếp tục tổ chức thu, chi các chế độ BHTN, quản lý và sử dụng quỹ BHTN theo quy định của Luật Việc làm và các quy định liên quan. Bên cạnh đó, BHXH Việt Nam đã kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền tăng cường giám sát việc thực hiện các chế độ BHTN, đánh giá lại công tác dạy nghề, tư vấn giới thiệu việc làm cho người lao động bị thất nghiệp sớm quay trở lại thị trường lao động.

BHXH Việt Nam cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách về hỗ trợ học nghề, tư vấn giới thiệu việc làm cho người lao động. Mở rộng điều kiện hỗ trợ để người sử dụng lao động dễ tiếp cận hơn với chế độ hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động. Bổ sung thêm các khoản hỗ trợ khác ngoài hỗ trợ học nghề. Đổi mới, nâng cao chất lượng của các trung tâm dạy nghề, tư vấn giới thiệu việc làm; gắn công tác dạy nghề, tư vấn giới thiệu việc làm với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp, thị trường lao động.

Hoa Quỳnh - Báo Công Thương